Maugelèkhede tot interorganisatiauneil lere

Papâh voâh BIK; bè prof. dr R.J. in 't Veld

doâh: Bas Nieuwehùize
Linnauisstraat 74-3
1092 CN Astedam
tel. 020 - 6638218
coll. kgt. 9354859

Inhâhd

1 Inlèding
2 Leâhtheaurie
2.1 Inlèding
2.2 Einvâhdage leâhtheaurie
2.3 Lere: in welke vorm en doâh wie?
2.4 Belemmerende factaure voâh lere
3 Case Astedam
4 Analyse: de auvedraagbare leirervaring
4.1 Inlèding
4.2 Obstakels
4.3 Aanlèding tot lere
4.4 Meâh lesmateiriaal
5 Conclusie
Naute
Literatuâh

1 Inlèding

In de organisasiekunde wogt lere gezien as ein methaude om organisatiauneil handele te vebeitere. 'R wogt dan auk veil aandach an besteid, deils omdat organisasies voâhsprong ten opzichte van de concurrentie kunne opbâhwe en deils omdat ut maugelèk is kostbaah en beschamend fale in de toekoms te voâhkaume. Blijkbaah gebeuâht 'r iets in ein organisasie waahdoâh de take beitâh ùitgevoegt kunne worde.
Graute organisasies worde veilal deicetraal opgezet met klènere einhede die ège verantwoâhdeilijkheide drage, maah wel ondâh de centrale lèding valle. De klènere deicetrale einhede zèn in prinsipe iedâh op ein zellefde wèze opgezet. Nu is ut interessant om te bekèke hoe leirervaringe die zèn opgedaan in ein van deize deicetrale einhede tot nut voâh de heile organisasie kunne zèn.
Bè ut afhandele van de belangrèkste - râhtine - taak van de organisasie is ein systeim denkbaah van 'standagt auperating prausedures' (SOP's) die vastligge en in alle deile van de organisasie op deizellefde wèze worde ùitgevoegt. As 'r dan ein vebeitering gevonde wogt ken deize via gewèzigde SOP's an de heile organisasie doâhgespeild worde. Voâh veil vebeitering zulle de SOP's vaak echtâh nie vatbaah zèn, aangezien de meiste organisasies jùis graut zèn geworde doâh optimaal werkende SOP's. Ut meiste aanpasse van SOP's hep dus waarschènlijk in ein eâhdâh stadium plaatsgevonde, namelijk voâhdat ze as SOP's werde vastgeleg.
Voâh ein auvehèdsorganisasie is dit maugelèk andars. Zè groeien vaak om andere reidene dan private - op wins gerichte - organisasies. Toch zal 'r vaak wel sprake zèn van iets dergelèks as de SOP's. Veilal zal dit de wet zèn op basis waarvan acties ùitgevoegt diene te worde.
Andars wogt ut voâh take die nie standaahd worde ùitgevoegt. Hieâh zal vaak sprake zèn van beitâh gekwalificeâhd pâhsauneil die meâh los omschreve take dient ùit te voere. As hierin verandering optreidt zal de organisasie dat via allâhlè sirqùits, zoas mailings, cursusse of via informeile contacte, kunne rondspele.
Ut aandachspunt in deize nautisie leg bè prausesse die weiliswaah in ein heile organisasie optreide, maah slechs zelde en nie per deifinitie auveral op hetzellefde maument optreide. Concreit valt hierbè te denke an ut invoere van informatiseiring. Vaak zal dit ein dâhmate ingrèpend prauses zèn dat behalve ùitâhmate goed begelèd wogt van bauvenaf, auk ondâhstuind wogt doâh eksperemente vauraf om te achtâhale wat de meis optimale oplossing zal zèn.

Aanlèding voâh deize nautisie is de situasie die is onstaan bè de Gemeintelijke Sausiale Diens (GSD) in Astedam. Deize had nie voâh de aanschaf van ein standaahd informatiseiringspakket gekauze, maah beslaute zellef ein pakket te late ontwikkele doâh de gemeintelijke informatiseiringsdiens, ut GCÈ. Na ein langlaupend prauses dat ùitèndelijk geëscaleâhd is leik ut eirop dat ut prauject zâh fale, wat allein nog afgewenteld kon worde doâh ingrèpe van de auvekoepelende gemeinte. De gemeinte bemiddelt nu in ut oplosse vannet conflict dat is onstaan tusse de gemeintelijke dienste.
De organisasie van ein GSD ein bèzondeire. In ein klène gemeinte is de GSD onderdeil van de gemeinte, tewèl de GSD in grautere gemeinte meistal ein gemeintelijke diens is.*1 Iedere gemeinte hep dus ein vorm van ein GSD, die bauvendien doâh de aahd van de take vaak ein gelèksoâhtage opzet zulle hebbe. Doâhdat ze bè de gemeinte haure zulle de belangrèkste reilasies met de gemeinte zèn, waahdoâh ondâhlinge reilasies mindâh aandach zulle hebbe en 'r dus auk wènig informasie ùitgewisseld zal worde.
Maah afgezien van de werkelijke situasie is ut denkbaah dat kostbare leirervaringe ùitgewisseld zâhwe kunne worde. Zauwel de dienste zellef as de auvekoepelende auvehèd zâhwe daah baat bè kunne hebbe. In deize nautisie hâhd ik me bezig met de vraag of ut ùitwissele van ein dergelèke leirervaring maugelèk is, zondâh ein preisieize ùitwerking hiervoâh te geive.
De vraagstelling lùidt dan as volg:

Is de (leâh-)ervaring van ein bepaalde organisasie in te zette in andere soâhtgelèke organisasies?
of:
Ken ein organisasie die onderdeil ùitmaak van ein grautere structuâh lere van soâhtgelèke (zustâh-)organisasies?

De opbâh van deize nautisie is as volg. In ut volgende haufdstuk zallik aandach besteide an de leâhtheaurie in ut algemein. Hierbè zallik praubere te beschrève, op basis van voâhhande zènde literatuâh wat lere inhâhdt, welke eilemente lere bevordere en welke deize maugelèk vehindere. Vevolges wil ik in haufdstuk 3 de case van de SD Astedam beschrève.
In haufdstuk 4 zallik op basis van de beschreive theaurie en aanknaupingspunte ùit de case praubere ein analyse te make en daarbè de vraagstelling trache te beantwoâhde. In haufdstuk 5 tenslotte wil ik ein aantal algemeine afslùitende opmerkinge make.

2 Leâhtheaurie

2.1 Inlèding

Wat is lere? Dit is ein vraag die nie einvâhdag ken worde beantwoâhd. In 't Veld (1995: 87) aupent zèn betaug auvâh lere met de constateiring dat lere vaak in veband wogt gebrach met ut opspaure en corrigeire van fâhte, ein concep dat doâh Argyris en Schön (1976) in hun belangrèke werk is geconceptualiseâhd.*2 Effe verderop spreik auk in 't Veld auvâh dat lere nie altèd met fâhte in veband hoef te worde gebrach: "Ut as kluitâh lere je veitars knaupe, lere reikene op de lagere schaul, ut lere van ein taal, met mense lere omgaan of as auvehèd lere ein sameleiving te besture zèn tautaal ùiteinlaupende toepassinge van de vage nautie 'dinge beitâh te gaan begrèpe en/of doen'. In ut veilzinnige karaktâh van lere schùilt zauwel de krach as de zwakte van dit vaag pausisieve concep." 't Hagt e.a. zegge hierauvâh: "Organisasies lere auk van suksesse, al gebeuâht dat meâh implisiet: men vindt ondâhstuining voâh ut bestaande belèd en gaat voâht op de reids ingezette koers (pausisieve feidback). Hoewel mindâh dùidelijk waarneimbaah, zèn de effecte van lere ùit successe zeikâh nie mindâh belangrèk dan de effecte van lere as gevolg van fâhte. In teigendeil, einmaal gevestagde en telkes weâh vesterkte opvattinge, benaderinge en handelwèze blijke bèzondâh bestendag" (1988: 85).
Om te bepale of leiring getrokke ken worde ùit de ervaring van ein organisasie en of die auvegezet ken worde na andere organisasies wil ik de belangrèkste leâhtheaurie doâhneme en kèke wat aanknaupingspunte voâh dat doel zèn. Argyris en Schön hebbe ein veilgebrùik maudel opgesteld voâh organisatiauneil lere. Ut biedt ein denkkadâh, waarin ein aantal zake in ùitgewerk zèn, maah voâh dit doel nie voldoende. Nie dat ik vewach dat ik in ut kadâh van deize nautisie hierop antwoâhde zal kunne vinde, maah misschien kennik op basis van de doâh mèn gebrùikte literatuâh wel ein zinvolle gedachte-oefening pleige.

2.2 Einvâhdage leâhtheaurie

In in 't Veld zien we dat individue lere doâh ut doâhlaupe van ein cyclies prauses zoas beschreive doâh de Amerikaanse psychaulaug Kolp (1995: 106). In ut prauses late zich vieâh stadia aanwèze; waarneme, interrepreitere, beslùite tot ein handelingsaltenatief en handele. Tis ein continu prauses, waarbè tèdes alle stadia kennis veworreve wogt, tewèl deize in ut interrepreitasie stadium geïnterrepreteâhd en vewerk wogt. Daahmei bestaat ut leâhprauses ùit ein cognisieve- (kennisvewerrevende) en ein handelingscompaunent.
De waarneming en de interrepreitasie van de gegeives is gein nuitraal prauses. Nie alles in de omgeving van de mens wogt waargenaume en as maugelèk interessant aangemerk. 'R wogt ondâhbewus geiselecteâhd en allein wat ut individu as pautetieel waahdevol herkent dring tot ut bewustzèn doâh. Deize seileksie vindt plaats op basis van de 'cognisieve bagage', ut geheil van de cognisieve scheima's.*3 Deize bepale auk hoe ut individu de informasie interrepreiteâht.
In de cognisieve scheima's leg de kennis vannet individu in ein hiërarchie opgeslage. Meâh vasstaande kennis, auvetùiginge, norme en waahde legge op ein haugâh niveâh en zulle zich moejelèkâh late wèzige doâh bèvoâhbeild lagâh geleige ideiën auvâh hoe te handele in bepaalde situasies. Deize ideiën worde auk wel handelingstheaurieën genoem.*4
Tèdes ut doâhlaupe van de cycli worde de handelingstheaurieën as ut ware voâhtdurend getes. Nieuwe informasie zal met de gehanteâhde handelingstheaurieën worde getoest en daahmei lède tot of bevestaging of ontkenning van de aanweizige kennis. In eâhste instantie zal ut individu trache nieuwe informasie die nie pas te neigere. Maah as ut te klemmend dùidelijk wogt dat de werkelijkhèd nie met de ideiën auvereinkom dan zal aanpassing van de handelingstheaurie plaatsvinde. Drie belangrèke factaure hierbè zèn gevoelde spanning tusse handelingstheaurieën, norme of waahde en de werkelijkhèd, lèdend tot mautivasie om te lere en ein gehuige om de nieuwe kennis in op te slaan.
Van Gunstere (1985: 67) noem in dit kadâh : ut veschil tusse 'knauwing how' en 'knauwing that'*5 van Ryle en 'tasit knowledge'*6 van Paulanyi. Bède geive deize ein veschil an tusse 'kenbare'- en implisiete kennis. Ein deil van de cognisieve scheima's zal bestaan ùit deize implisiete kennis die van Gunstere bedoelt. Voâh mense is ut dus heil moejelèk om preisies te bepale wanneâh en hoe 'r geleâhd wogt.

Ein organisasie bestaat ùit mense. In 't Veld stelt dat organisasies afhankelijk zèn van hun leide voâh lere (1995: 113) . March en Olse (1975: 150) hantere ut volgende maudel, ut zaugenaamde 'complete cycle of choice': (1) individueile kennis en attitudes --> (2) individueile beslissinge en gedraginge --> (3) organisatiauneil handele --> (4) (re)acties ùit de omgeving --> (1) individueile kennis etc.. Ut maudel ken gezien worde as ein leâhcyclus voâh organisasies.
Kenmerk vannet maudel is dat ut individu as kern van de organisasie opeireâht. Om tot lere te kaume dient de mens in de organisasie te lere. Maah tis nie sau einvâhdag dat as de mens leâht de heile organsasie leâht. De organisasie is vanzellefspreikend opgebâhd ùit meâhdere individue en zè zulle doâh middel van sausiale interactie trache tot gedeilde pâhspeksieve te kaume. Hoe deize auvegang preisies werk is moejelèk vas te legge en van geval tot geval veschillend. Wel zien we dat zauwel in 't Veld as March en Olse aangeive dat 'r maugelèk veschillende aanlèdinge zèn om ein aupe ùitwisseling van informasie en pâhspeksieve te belemmere (respeksievelijk 1995: 113 en 1975: 151).

Na ut zich laat aanzien is de wèze hoe ein organisasie leâht nie sau einvâhdag af te lède ùit ut handele vannet individu. In 't Veld (1995: 120): "Ut sausiaal construeire en verandere van gedeilde cognisieve grondslage vorm ut aanknaupingspunt vannet leâhvemauge van organisasies. Organisatiaunele cognisie ken begreipe worde as ut beproeve en wèzige van organisatiaunele handelingstheaurieën."
De organisasie ken geaggreigeâhd worde tot ein grautâh geheil dat zich gedraag as ein intelligent systeim. Dit systeim hep ein hoeveilhèd kennis: norme, waahde, aanname en doele in zich vereinig as auk handelingstheaurieën hoe die doele te berèke. As de organisasie leâht zal dat gebuire doâh (1) binne de geldende handelingstheaurieën afwèkinge op te spaure en deize te corrigeire of (2) de geldende handelingstheaurieën zellef tâh discussie te stelle. Respeksievelijk zèn dat single-laup en dâhble-laup lere in de optiek van Argyris en Schön.

2.3 Lere: in welke vorm en doâh wie?

Dat ein organisasie leâht dùidt eirop dat iets in de organisasie wèzig. Maah wat? Waah wogt ut geleâhde opgeslage en hoe ken ut auvegedrage worde op andere deile (leide) van de organisasie?
Zoas al eâhdâh wegt aangegeive bestaat lere ùit ein cognisieve en ein handelingsgerichte kant. Voâh de cognisieve kant ondâhschède 't Hagt e.a. drie eilemente (1988: 88):

kennisbronne; 'r zèn tenminste vieâh bronne te ondâhschède: lere ùit ège ervaring ùit ut veleide, ervaringe van andere, prognauses auvâh de toekoms of doâh ut ùitvoere van eksperemente.
vewerkingscapasitèt; om de kennisbronne te benutte, met name de gehuigefunctie, die bestaat ùit twei compaunente, ein substantiële inhâhd en ein normasieve auriëntasie.*7,*8
seileksie; de aangebaude informasie inklesief die ùit ut gehuige dient geiselecteâhd te worde.
Seileksie is belangrèk. De omgeving van organisasies is complex en de hoeveilhèd informasie die op de organisasie afkom is giganties. Welke effecte haure bè ut prauses dat aanlèding is tot lere en welke informasie ùit ut gehuige hoâht daah bè? March en Olse zegge hierauvâh (1975: 148): "They learn undâh conditions in which goals (and therefaure 'suksess' and 'failure') are ambiguâhs or in conflict, in which de câhsality of eivents is difficult toe untangle. People in organizations caume toe believe what happened, why it happened, and whether it was gaud; but de prausess by which thause beliefs are established in de face of a qùite problematic "objective" wurreld affects systeimatically what is learned".

De kennis auvâh de âhwe en de nieuwe situasie en ondâhlinge samehang is dus ein deil gebaseâhd op de implisiete kennis en op gelauf bè de organisasielede. Nie altèd is dit eindùidag vas te legge, en wellich zal latâh blijke dat de kennis zellefs summieâh was en geheil bègesteld dient te worde. Twort dan ein hachelijke zaak om te praubere deize eindùidag in ein vas gehuige te stoppe. Vaak zulle ze op nieuwe organisasielede of onderdele op ein andere wèze worde auvegedrage, bèvoâhbeild doâh pâhsaunlijke interactie.
Implisiete kennis zal echtâh deize pâhsaunlijke interactie beïnvloede, want de zùivere vorming van ein gedeild pâhspeksief ken egtoâh belemmegt worde (in 't Veld, 1995: 117). Begrippe kunne veschillende lading voâh de pagtisipante inhâhwe (= andere implisiete kennis). Doâh auvâh ein langere peiriaude met elkaah om te gaan is ut echtâh maugelèk om tot ein hauge mate van auvereinkaumende cognisieve scheima's te kaume. Binne deize gedeilde werkelijkhèdsdeifinities is ut dan maugelèk meâh eindùidag voâh elkaah ein ervaring te beschrève en dus auk de maugelèkhèd hiervan te lere. Of, zoas in 't Veld stelt, om de gedeilde werkelijkhèdsdeifinities tâh discussie te stelle en jùis sau tot lere te kaume (1995: 119).

Seileksie ken auk op ein andere wèze interessant worde ingezet: doâh bewus variasie te geneirere om vevolges de beitere altenatieive te seilecteire. Van Gunstere (1985: 56) noem dit Variasie en Seileksie (V & S). Hè wès eirop dat 'r ondâhbewus op veil plaatse op deize wèze wogt geleâhd, bèvoâhbeild de eivaulutie geschiedt op deize wèze, maah auk in ein vrèe mark worde sau de beitere altenatieive geiselecteâhd. In 't Veld (1985) wès eirop dat nie alle prausesse in de auvehèd zich leine voâh deize vorm van lere, aangezien de auvehèd auk reikening mot hâhwe met zake as rechsgelèkhèd en rechszekâhèd.

Ùit voâhgaande blèk al dat ut heil moejelèk is om te geive wie of wat nu ègelijk leâht. 't Hagt e.a. (1988) praubere deize vraag auk te beantwoâhde en wèze op ut maudel van March en Olse met daarin de drie niveâh's van individu - organisasie - interorganisatiaunele vebande (omgeving). Ze vinde ut echtâh erg moejelèk om de vraag preisies te beantwoâhde en dùide eirop dat auk polletieke factaure zoas mach en invloed meispele. Deize kunne om veschillende reidene worde gehanteâhd, bèvoâhbeild zoas auk in 't Veld aangeif om de behoefte van de organisasielede te bevreidage(1995: 115).
Wel is dùidelijk dat ein organisasie beitâh ken worde in ut ùitvoere van haah taak. Waah de vebeitering van de ùitvoering dan preisies in schùilt lèk vauralsnog moejelèk om an te geive en zal bauvendien van geval tot geval andars kunne zèn. Wellich is ut hieâh auk maugelèk om te stelle dat sommige organisasies beitâh zèn in lere. As dat sau is, is ut misschien interessant om auk hierop - as de soâht van de organisasie dat toelaat - seileksie toe te passe, variasie is hieâh dan an vauraf gegaan.

2.4 Belemmerende factaure voâh lere

'R zèn veschillende reidene denkbaah waarom lere nie plaatsvindt binne organisasies. Bauvendien is ut auk maugelèk dat ut vekeâhde geleâhd wogt waahdoâh 'r nog gein vebeitering optreidt. Hieâh zallik allein één facet van belemmeringe behandele die belangrèk is voâh de bekeike case.
Organisasies blijke in de praktèk auvâh ein breid scala van technieke te beschikke om al te ingrèpende aanpassinge, zoas die zich voâhtdurend in dâhble-laup leirende organisasies voltrekke, te vemède ('t Hagt, 1988: 86). De organisasielede kunne daarbè deifensieve râhtines hantere (in 't Veld, 1995: 123). Dit zèn ingesleite mechanisme die organisasielede bescherme tege drègende confrontasies alsmede de daahmei gepaahd gaande gevoeles van pènlijke veleigehèd. In ut kadâh hiervan zulle sommige leide van organisasies baat kunne hebbe bè ut hantere van onjùiste of vage handelingstheaurieën.

3 Case SD Astedam

Sausiale dienste in Neideland wille hun werkprauses integraal informatiseire. De Sausiale diens in Astedam hep errevoâh gekauze zellef ein pakket te late ontwikkele doâh de gemeintelijke informatiseiringsdiens, ut GCÈ. 'R werde ambisieuze planne opgesteld en men trok ten strède.
Gaandeweg ut prauses ontwikkelde de Sausiale Diens ambisieuzere planne voâh de maugelèkhede die ze alle ùitgevoegt wille zien doâh ut systeim. (Ut Nieuwe ÙitkeiringsSysteim of NUS). Ut GCÈ hield de Sausiale Diens daarin nie tege en ging jùis mei met al deize wense en is sau tot ein functiaunalitèt gekaume die te graut en complex is geworde om in ein auvezichtelijk programma ùit te werke. As aanlèding hiervoâh wogt in ut rappogt van Caupers de bèzondeire reilasie tusse de GSD en ut GCÈ genoem, die in weize inhield dat 'r ein aupe contract bestond.
Doâh de graute omvang en complexitèt zèn de pagtèje 'r nie in geslaag ut beaugde prauject op tèd af te ronde, waarbè de invoering vannet nABW*9 ein extra compliceirende factor vorm. Alle geïnformatiseâhde systeime bè Sausiale Dienste hebbe moeite gehad hiervoâh op tèd klaah te zèn. Voâh de Astedamse Sausiale Diens was dit echtâh ein belangrèke confrontasie met de graute achtâhstand vannet prauject. Men is tot inzich gekaume dat men ègelijk nog lang nie tevreije is auvâh ut prauject.
'R worde in de pers veschillende ùitlatinge gedaan auvâh de onvreide die heâhs bè de sausiale diens. De sfeâh tusse bède bedrève vehagt zich hieâhdoâh. De Sausiale Diens is tot ut inzich gekaume dat ut pakket:

nie af is;
nie voldoet an de wense;
nie snel af lèk te kaume.

De Sausiale Diens beslùit begin 1996 om ut GCÈ in gebreike te stelle en op zoek te gaan na ein kant en klaah pakket. Ut lèk eirop dat 'r ein strop onstaat van 12 miljoen gulde vanwege de tot dan toe ontwikkelde deile.
Hierop hep de gemeinte geschrokke gereageâhd. Zaun graute strop? 'R wogt ein ondâhzoek ingesteld, welke wogt ùitbesteid an Caupers & Lybrand Menesjment Consultants. Zè kaume tot de conclusie dat 'r van bède zède fâhte zèn gemaak. Voâhstelle tâh vebeitering zèn:

'r dient ein goeie omschrèving te kaume an welke wense ut systeim dient te voldoen;
daarbè dient ut ambisie niveâh te worde teruggeschroef;
voâh verdere samewerking diene bède zède gemautiveâhd te zèn.

4 Analyse: de auvedraagbare leirervaring

4.1 Inlèding

De Sausiale Diens Astedam hep gepraubeâhd ein speisiaal computâhsysteim voâh zich te late ontwikkele. Doâh ein samelaup van omstandaghede, gecombineâhd met ein aantal fâhte aanname en dergelèke, is ut prauject nie sau gunstag velaupe as bède pagtèje hadde gehaup. Gaandeweg zèn 'r ongunstage beslissinge genaume en vekeâhde kuizes gemaak.
Dit blèk al ùit ut rappogt van Caupers en Lybrand, waarin ein aantal oâhzake voâh ut depâcle worde genoem. Men ken gaan twiste of de peirobleime nie voâhkaume hadde kunne worde. Fèt is dat ut nu einmaal gebeuâht is. Maah ut rappogt noem ein aantal oâhzake die 'r waarschènlijk toe gelèd hebbe dat ut fâht gelaupe is. Daarnaas wogt auk aangegeive dat 'r ein zeikere dynamiek tusse de twei dienste is opgetreide, getriggegt doâh fâhte die doâh bède pagtèje gemaak zèn, en met name ùitsprake auvâh onvreide met de andere pagtè na bèvoâhbeild de pers toe beiterreffe.
Veil van de probleme hadde waarschènlijk aangepak kunne worde doâh ein op jùiste manieâh manage van de reilasie tusse de twei organisasies.

4.2 Obstakels

Ut ontwerrepe en invoere van ein graut, veilomvattend informatiseiringsprauject betekende auk dat 'r veil in de organisasie zellef zâh verandere. Bauvendien was ut de bedoeling dat 'r veschillende maugelèkhede zâhwe onstaan om menesjment-informasie ùit ut systeim te destilleire. Dit zâh maugelèk auk tot weâhstand bè de Sausiale Diens kunne lède. Hiervoâh heppik gein ondâhbâhwende informasie.
De wèze waarop ut systeim tot nu toe ontworrepe is, lèk sterk op ein leâhprauses. 'R ware ein aantal norme, waahde, aanname en doele, maah ein preisieize omschrèving van wat ùitèndelijk gewens zâh zèn, is lange tèd opzettelijk vaag gelate (Caupers, 1996: 9). 'R is volges ut rappogt auk te wènig expâhtise bè de Sausiale Diens en na de mense die ut wel kunne beoâhdeile wogt onvoldoende gelùistegt. Bauvendien hep de slechte expâhtise de ùitwerking op de sfeâh nie gemis, want 'r deide veil vehale auvâh wantoestande bè ut GCÈ de ronde (Caupers, 1996: 10).
Maugelèk hep de Sausiale Diens baat gehad bè ein vaag ènddoel, net zoas 2.4 is beschreive, groepe in ein organisasie baat kunne hebbe bè ut vaag blève van ein aantal zake. Netuâhlijk is ut sau dat met ein vaag ènddoel, auk nie preisies bekend is wat 'r allemaal zal gaan wèzige. Daarnaas lèk ut net of de Sausiale Diens zich as ein kind in ein speilgoedwinkel waande; ze wilde (te)veil functiaunalitèt in ut pakket late bâhwe.

4.3 Aanlèding tot lere

Gelèklaupend met ut invoere vannet informatiseiringssysteim is ut de bedoeling geweis en nog steids dat de structuâh van de Sausiale Diens wogt aangepas. Gezien de omvang van de Sausiale Diens en de complexitèt van allein al ut informatiseiringssysteim is dit ein graut prauject. Voâh ein dergelèke verandering is veil kennis van zake naudag. Maah dit biedt teives veil aanlèding tot lere.
As we van Argyris en Schön ùitgaan, die stelle dat lere ut opspaure en corrigeire van fâhte betref, betekent dat dat men alle idei mot hebbe hoe ut gedaan ken worde. Andars wogt ut wel heil veil eksperementeire, waarschènlijk auk om ùit te vinde wat 'r übâhâhp mot gebuire.
In ut rappogt van Caupers wogt aangegeive dat 'r wènig kennis van zake bestond om as gelèkwaahdige gesprekspagtnâh voâh ut GCÈ te gelde. Wellich kunne we 'r dan auk gevoegelèk vanùit gaan dat 'r auk onvoldoende kennis was om ein dergelèk prauject an te sture, zoas Caupers auk concludeâht. Ein belangrèke les is dus dat de Sausiale Diens de benaudagde kennis in hùis mot hale om ein goeie klant te kunne zèn.

4.4 Meâh lesmateiriaal

Waah ut in deize nautisie echtâh om draait is nie zauzeâh ut trekke van concrete lesse ùit de case van de Sausiale Diens. De case dient meâh as hâhvas. Waah ut om gaat is dat ein idei geformuleâhd ken worde hoe ein dergelèke ervaring nuttag ken zèn om probleme in de toekoms te voâhkaume. Meâh nog zâh ik wille kèke of ut geleâhde auk bè andere Sausiale Dienste in ut land inzetbaah is, en of die kennis voldoende eindùidag ken zèn. Op basis van de literatuâh kom ik tot drie veschillende oplossingsrichtinge:

eivaluasie;
'R wogt ein eivaluasie vannet materiaal (stukke, intâhvjoes, vegaderinge, enz.) gemaak en bediscussieegt, zaudanig dat 'r voâh alle (ex-)betrokkene ein beild onstaat waah ze zich in kunne vinde en die beschrèf wat 'r allemaal is voâhgevalle. Aangezien ut ein conflict betref tusse twei gemeintelijke dienste lèk ut slechs maugelèk deize eivaluasie te late make doâh ein diens of berau die onafhankelijk staat van de twei dienste en ein mandaat van de gemeinte hep gekreige. Zellefs dan blèf de maugelèkhèd bestaan dat nie alle steine omgekeâhd zulle worde, want waarschènlijk zulle betrokkene de schade voâh zichzellef sau veil maugelèk wille beperke. Met name diegene die nog betrokke zèn - en dan met name met ut prauject zellef - zulle daah reide voâh hebbe.
onafhankelijke begelèjâhs;
Ut prauject had vanaf ut begin begelèd kunne zèn doâh één of meâhdere onafhankelijke begelèjâhs die zich bezighâhwe met ut praujectmanageiment, expâhtise meibrenge en èndverantwoâhdeilijkhèd hebbe. In weize is dit auk wat 'r vanaf ut ùitbrenge vannet Caupers rappogt gaat gebuire, want de gemeinte hep gevraag of de schrèvâh vannet Caupers rappogt, de heâh Kùipers zich met ein dergelèke taak wil bezighâhwe voâh ut vevolg vannet traject (commissiestuk Sausiale Zake, 1996: 5).
Mèn lèk ut nie naudzakeilijk dat ein dergelèk begelèdend 'team' werkzaam is bè ein onafhankelijk berau, al zal ut waarschènlijk wel de status ten opzichte van alle betrokke bè de dienste vehauge. Belangrèkâh is - auk in ut kadâh van deize nautisie - dat ein dergelèk begelèdend team ùisteikend in staat is te lere bè elke keâh dat ze ein dergelèk complex prauses begelède. Ze hebbe de kennis om ein dergelèk traject te sture en vewachtinge auvâh ùitkomste en as deize nie blijke jùis te zèn, kunne ze aanpasse en vebeitere, kogtom lere. Doâhdat ze zellef bè ut prauject betrokke zèn en 'r bauvenop zitte make ze alles in alle deitail en finesse mei, rèkdom die bè gepleigde eivaluasies achteraf velaure drèg te gaan, afgezien vannet fèt of ut prauses wel eindùidag valt vas te legge.*10
Variasie en Seileksie (V&S).
Ervan ùitgaande dat op deize wèze ut prauject met reidelijk tot goed gevolg ken worde volbrach, lèk ut toch maugelèk in de effisiëntie waahmei tis gebeuâhd veschil an te dùide. Ut zâh dan maugelèk kunne zèn veschillende praujecte doâh veschillende teams te begelède. Deize teams kunne vegeleike worde en deigene die beitâh prestere kunne vakâh ingezet worde. Dit lèk bè dergelèke praujecte auk maugelèk doâhdat 'r allein ein kosteplaatje vannet ontwikkelingsprauses in ut geding is en 'r dus gein gevaah voâh rechsgelèkhèd of -zeikâhèd hoef op te treide. Teives zulle de èse waaraan de teams getoest diene te worde moejelèk te formuleire zèn. Want misschien zal ein team 'r langâh auvâh hebbe gedaan, maah wel ein beitâh reisultaat hebbe afgeleivegt. De kuize wogt dan meâh doâh de polletiek/menesjment gemaak.

5 Conclusie

De aandach in deize nautisie is gerich op ein bèzondâh prauses wat zich in ein organisasie ken voâhdoen. Dit prauses is bèvoâhbeild ut aanschaffe/late bâhwe van ein informatiseiringssysteim en vevolges ut implementere ervan. Ein dergelèk prauses is nie de 'normale' activitèt van de organisasie. Kenmerkend is dat ut complex is en 'r veil gestuâhd ken en mot worde, waarbè bauvendien veil zake ongelukkig ùit kunne pakke.
Zulke prausesse kunne bè meâhdere organisasies optreide. De kennis en expâhtise die wogt opgebâhd doâh ut ùitvoere vannet prauses in één van dergelèke organisasies zâh inzetbaah motte kunne zèn voâh de andere organisasies. Hiervan kunne de organisasies zellef, of de auvekoepelende organisatiaunele vebande, bèvoâhbeild ut minnesterie van Sausiale Zake en Welzèn, baat hebbe.
In deize nautisie behandel heppik de leâhtheaurie behandeld, op basis waarvan blèk dat lere van ein complex prauses moejelèk eindùidag vastgeleg ken worde. Ut complekse prauses zellef, maah auk de reactie ùit de omgeving bèvoâhbeild zulle onzeikâheide intrauducere waahdoâh de leirervaring mindâh preisies wogt. Bauvendien kunne organisasielede 'r baat bè hebbe om ut vastlegge van de ervaring te sabogteire, bèvaubeild doâh hun rol andars dan deize in werkelijkhèd was te belichte.
Om dit te voâhkaume stel ik voâh om dergelèke complekse prausesse te begelède doâh onafhankelijke 'teams' die in staat zèn dichtâh bè de kern vannet prauses te gerake en kennis en expâhtise meibrenge om ut prauses tot ein goed ènde te brenge. Daarbè zulle ze teives in staat zèn deize kennis en expâhtise doâh lere te vefène. Dit leg daarnaas geheil in lèn met de deifinitie voâh lere van Etheredge: lere as toegenaume intelligetie en fènmazighèd van denke (1985, gesiteâhd in 't Hagt e.a., 1988: 85).
Bauvendien is ut maugelèk om meâhdere van dergelèke teams te late werke. Gein team zal deizellefde opbâh en inherent daaraan deizellefde wèze van werke hebbe; ergau variasie. Doâh vevolges na de reisultate te kèke is ut maugelèk de beste te seilecteire. Dit is lere volges Variasie en Seileksie (V & S), zoas Van Gunstere (1985: 56) ut aandùidt. Gezien de aahd van de prausesse zâh de krisiek die in 't Veld (1986) op deize wèze van lere aanvoerde, namelijk dat deize moejelèk toepasbaah is voâh ein auvehèd, nie hoeve gelde. De prausesse die begelèd worde hebbe namelijk nie met de praudukte van de auvehèd te make, maah slechs met de effisiëntie waahmei deize tot stand kaume.

De vraagstelling of ut maugelèk is ervaring van ein organisasie auvâh te brenge na andere organisasies lèk daahmei ein antwoâhd te hebbe gekreige. Leirervaringe zèn moejelèk auvâh te plaatse zondâh dat 'r daarbè eindùidaghèd en deitail velaure drège te gaan. Doâh ein 'team' (ein of meâhdere pâhsaune) ut prauses van dichbè te late volge is ut maugelèk de deitails te beware. Op ut team leg vevolges de verantwoâhdeilijkhèd de ervaring te interrepreitere en te reprauducere. Afhankelijk van de vaahdigheide vannet team zal dit mindâh goed of beitâh geschiede. Ut voâhstel is om hierop de teams te seilecteire. Hierbè dient aangemerk te worde dat dit vanwege onwenselijkhèd of ondùidelijkhèd van de seileksie criteria of te wènig variasie (te wènig teams), nie altèd maugelèk is.

Naute

1. ex agt. 252 Gemeintewet, zoas beschreive in Zuâhmond (1994).
2. organizatiaunal learning is a prauses of deitecting and correcting âhror', Argyris, 1976: 365, gesiteâhd ùit 't Hagt e.a. 1988: 85.
3. cognisieve scheima's (in 't Veld, 1995: 102-104): geneiraliserende, classificerende en corrigeâhbare clustars van ervaring die diene as initiële raamwerke voâh perceptie, interrepreitasie en (re)actie. Onderdele zèn de cultureile en individueile bagage, die doâh middel van assausiasie met elkaah en nieuwe indrukke worde vebonde.
4. handelingstheaurieën legge ein laugies veband tusse waahde, norme, aanname en doele van ein actor (systeim) en de methaude waarop deize doâh de actor in ut handele bewerkstellig ken worde (in 't Veld, 1995: 91)
5. Je weit wel hoe te fietse ('knauwing how'), maah ken gein adequate beschrèving en ùitleg van dit rède geive ('knauwing that').
6. implisiete kennis waarvan nauit heilemaal ein explisicasie gegeive ken worde.
7. De substantiële inhâhd is kennis auvâh ut ondâhwerrep in kwestie en normasieve auriëntasie dùidt op ein an- of afweizighèd van wat wel of nie gewens is.
8. In ut kadâh hiervan wèze 't Hagt e.a. eirop dat Hedberg (1981) aandach vraag voâh de rol van colleksieve opvattinge (mythes, ideaulaugieën) die ein rol speile. Zie auk de implisiete kennis waarop al eâhdâh is geweize.
9. Per 1-1-96 is ut nABW ingevoegt. Dit is de nieuwe vegsie van de Algemeine Bèstandswet. Hierin zèn ten opzichte van de âhwe wet categaurieën en dergelèke verandegt, voâh ein informatiseiringspakket ein ingrèpende wèziging.
10. Nie allein voldoende om voâh deizellefde mense ein volgende maal ut gehuige op te frisse, maah auk om andere Sausiale Dienste in ut land dienstbaah te kunne zèn, zaudat deize nie deizellefde ongelukkige beslissinge hoeve te neime.

Literatuâh

Commissie Sausiale Zake van de gemeinte Astedam (1996): Nieuw Ùitkeiringe Systeim Sausiale Diens Astedam (NUS). 24-10-'96.

Caupers en Lybrand Menesjment Consultants (1996): Nieuw Ùitkeirings Systeim. Advies. caude PSA/HK/KK/96.8714. Utrech: Caupers en Lybrand.

Gunstere, H.R. (1985): Ut leâhvemauge van de auvehèd. In: M.A.P. Bauves en W.J. Wittevein (red.) - Ut schip van staat. Zwolle: Tjeink Willink B.V..

Hagt, P 't; J.A.M. Hufe en M.J. van Dùin (1988): De leirende auvehèd: maugelèkhede en grenze van ein maudieuze meitafoâh. In: Belèd en Maatschappè, 1988/2, 83-102.

March, J.G. en J.P. Olse (1975): De uncâhtainty of de pas: organizatiaunal learning undâh ambigùitiy. In: Uiraupean Jâhrnal of Paulitikal Reisearch, 3, 1975, 147-171.

Ut Paraul: krantenagtikele: 12-10-'96 Directeuâh sausiale diens nie gestraf; 12-10-'96 De reipubliek Astedam: De tene ware weâh is erg lang; 8-11-'96 Fale prauject sausiale diens ondâh de loep.

Veld, R.J. in 't (1986): Ut leâhvemauge van de auvehèd. In: M.A.P. Bauves; W. Derkse en W.J. Wittevein (red.) - Sturing van de sameleiving. Conferentie auvâh ut schip van staat. Zwolle: Tjeink Willink B.V..

Veld, R.J. in 't en P. van dâh Knaap (1995): Dynamiese bestuâhskunde. Informasie en sturing in publieke dynamiek. Pâhspeksieve voâh ut leâhvemauge van [de] auvehèd. Rottedam: Eirasmus Univeisitèt Rottedam.

Opmerking voâh de leizâh van dit stuk: Tis geschreive as afrondend werkstuk voâh de maudule Bestuâhlijke InformasieKunde in ut eâhste trimestâh vannet studiejaah 1995-1996 an de Univesitèt van Astedam voâh Prof. dr R.J. in 't Veld. Hè hep mèn 'r ein 8 voâh gegeive. Nie gek dus.

Terug na ut begin van deize teks.

Terug na mèn haumpeetsj

Zeg, blèf dat an de gang? Ik hep nu al twaalfdùizend vèfetwintag keâh ein stukkie vetaald!